زهر زنبورعسل چیست و چه خواصی دارد؟

خصوصیات فیزیکی زهر زنبور عسل:

زهر زنبورعسل مایعی بی رنگ یا خاکستری شفاف ، دارای بویی تیز و خاص ( مشابه موز رسیده ) و طعم بسیار تند و تلخ است .

به آسانی در آب و اسید حل می شود . ولی در الکل و سولفات آمونیم حل نمی شود . وزن مخصوص آن 1.313 و PH آن حدود 5 الی 5.2 است . بنابراین خاصیت اسیدی دارد و هنگام تماس با غشای مخاط یا چشم ها ، باعث سوزش و تحریک زیاد می شود .

رنگ زهر خشک زرد متمایل به قهوه ای کم رنگ است.زهر زنبور عسل (سم زنبور عسل) سریع خشک می شود و در دمای معمولی 70% وزن آن کاهش می یابد ، همچنین در برابر حرارت بسیار مقاوم است و خواص آن ، کمتر تغییر می کند و فقط مواد فرار آن طی جمع آوری و خشک شدن از بین می رود. در مقابل سرما نیز مقاوم است و اگر منجمد شود و دور از رطوبت قرار گیرد، خواص آن به مدت چندین سال باقی می ماند .

ترکیبات زهر زنبور عسل :

زهر زنبور عسل دارای 88% آب است. زهر خشک حاوی مقدار زیادی از انواع پروتئین ها و پپتیدهای مختلف است . این اجزا با استفاده از خصوصیات مختلف فیزیکی ( بر حسب وزن مولکول ها ، بار الکتریکی و قدرت جذب آن ) از هم جدا می شوند . کروماتو گرافی یک روش معمول برای جدا کردن اجزای خالص زهر است که توسط متخصصان بیو شیمی انجام می شود .زهر خشک زنبور که به این روش جداسازی می شود شامل 12.5% آنزیم ، 70% پروتئین وپپتیدهای مختلف و 17.5% سایر اجزاء و ملکول های کم وزن است که توسط دوتیماس و هیدر و شیپولینی اندازه گیری شده است .

اثرات آنزیم ها و پپتیدهای زهر :

مهمترین آنزیم ها و پپتیدهای زهر زنبور عسل، فسفو لیپاز ، هیالورونیداز ، ملیتین F ، آپامین و پپتید تجزیه کننده سلول های دفاعی (MCD) است که دارای اثرات مختلفی می باشد .

فسفولیپاز A2 :

این آنزیم مهمترین عامل حساسیت انسان به زهر است و باعث انقباض ماهیچه های صاف و اختلالات سلولی می شود . همچنین بر اسیدهای چرب حاوی آب تاثیر می گذارد . و آنها را آزاد می کند ، ضمن اینکه موجب همولیز شدن گلبول های قرمز ( کاهش فشار خون ) و سلول های دفاعی نیز می شود .

هیالورونیداز :

این آنزیم باعث ایجاد فاصله بین سلولی بافت ها (تورم) می شود و قدرت نفوذ سایر اجزاء را به بافت ها آسان می کند .

ملیتین F : پپتیدی قلیایی است که حدود 50% ماده خشک زهر را تشکیل می دهد و باعث تغییر نفوذپذیری سلول های پلاسمایی و لنفی می شود ، این تغییر باعث آزاد شدن هیستامین سلول ها ، در نتیجه ، بروز حساسیت و واکنش سلول ها ، و به عبارت دیگر درد موضعی و تورم می شود . همچنین باعث همولیز گلبول های قرمز و افزایش نفوذ پذیری غشاء (و دیواره ) رگ های خونی به هموگلوبین ، ودرنهایت مسمومیت موضعی می شود. ضمن اینکه در صورت افزایش غلظت ملیتین در خون ( در اثر نیش زیاد ) باعث مرگ نیز می شود .

اثرهای فیزیولوژیک زهر زنبور عسل

در طی هفتاد سال گذشته، بیش از هزار و هفتصد نشریه علمی مختلف در مورد ترکیبات و فواید زهر زنبور عسل و اثرات درمانی آن بر روی انسان و دیگر جانداران منتشر شده که بخش عمده ای از آنها مربوط به آسیا و اروپای شرقی است، البته بهتر است بدانید که بیشتر این مقالات بر روی نمایش مستقیم محل و اثرهای فیزیولوژیکی ترکیب های خاص نظیر تخریب غشا سمیت یا تحریک و جلوگیری از عکس العمل های آنزیمی متمرکز بوده است.
و این مسئله باعث شده تا درک افراد از فرایندهای بعد از نیش زدن زنبور عسل و ترکیبات زهر آن و واکنش های مربوط به آلرژی افزایش پیدا کند. مصرف زهر زنبور عسل در دزهای پایین می تواند برای درمان تعداد زیادی از بیماری ها و دردهای مختلف مؤثر باشد.

به طوری که اثرات درمانی زهر زنبور عسل توسط بسیاری از تمدن های قدیمی به اثبات رسیده و امروزه نیز فقط مصارف زهر زنبور عسل در زمینه داروهای انسانی و دامپزشکی رایج و مرسوم است.

اثرات بیولوژیکی و درمانی اصلی زهر زنبور

با توجه به مطالعه ای که بر روی ترکیبات زهر زنبور عسل صورت گرفته است، این ماده مخلوطی پیچیده از پپتیدها، پروتئین ها و عناصری با وزن مولکولی پایین بوده که اجزای اصلی آن را بیشتر پروتئین ها و پپتیدها تشکیل می دهند. بهتر است بدانید اگرچه اجزای فرار موجود در زهر زنبور در حالت خشک و تازه با یکدیگر متفاوت هستند، اما خاصیت بیولوژیکی کلی آنها مشابه یکدیگر است.مهم ترین عامل موجود در زهر زنبور عسل که باعث استفاده درمانی از این ماده با ارزش می شود، وجود پروتئین ها و پپتیدها در آن است. آنزیم ها در واقع پروتئین هایی هستند که واکنش های خاصی را کاتالیز می کنند، بر این اساس در زهر زنبور عسل 5 نوع آنزیم وجود دارند که شامل فسفو لیپاز A2، فسفو لیپاز B، هیالورونیداز، آلفا، فسفاتاز و گلوسیسیداز می شود.

اسیدهای زهرزنبورعسل

پلی پپتیدها از دو یا چند نوع آمینو اسید ساخته شده اند و پلی پپتیدهای اصلی موجود در زهر زنبور عسل عبارت اند از آپامین، ملیتین، MCD پپتید، سکاپید، مینیمین، پامین، آدولاپین، پروکامین A و B، مهار کننده پروتئاز، کاردیوپپ، ترتیاپید و ملیتین F.از این رو بسیاری از تحقیقات انجام شده در مورد خواص شفابخشی زهر زنبور عسل مربوط به پپتیدهای موجود در این ماده می شود. همچنین اجزای دارای وزن مولکولی پایین در زهر زنبور متفاوت بوده و شامل آمینو اسیدها، کانکولامین ها، مواد معدنی و قندها می شود و در برخی از داروها، وجود قند نیز در این ماده شناسایی شده است.

روش‌های‌جمع‌آوری زهرزنبورعسل

معمولاً روش جمع آوری زهر زنبور عسل با استفاده از گرد آورنده ای مخصوص انجام می شود که این وسیله، از آلودگی زهر توسط گرده و شهد گل جلوگیری می کند، بنابراین هیچ قندی در آن وجود ندارد.تا به امروز در میان تمام محصولات زنبور عسل، زهر این حشره مفید دارای بیشترین میزان اثرات بیولوژیکی بوده و این ماده در پزشکی مدرن دارای بالاترین میزان پذیرش است و بسیاری از اجزای زهر زنبور عسل در داروشناسی تجربی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.در مورد اثرات بیولوژیکی و استفاده درمانی از زهر زنبور عسل نتیجه گیری کلی به این صورت است که ملیتین به عنوان اصلی ترین جزء تشکیل دهنده زهر زنبور دارای اثرات بیولوژیکی مثبت بالا با میزان سمیت نسبتاً کم بوده، در حالی که فسفولیپاز A و پپتید MCD دو مورد از سمی ترین اجزای زهر زنبور عسل محسوب می شوند.

بنابراین، برای دستیابی به اثرات بیولوژیکی قطعی زهر زنبور عسل، معمولاً اجزای آن را به صورت مجزا مورد استفاده قرار می دهند. به عنوان مثال اسپری ملیتین توسط کشور چین برای فروش عمومی تولید شده است.

استفاده درمانی از زهر زنبور عسل برای بیماری های مختلف

برای بررسی اثرات درمانی زهر زنبور عسل بر روی بیماری های مختلف در ماه فوریه سال 2014 استفان بوگدانوف اظهارات خود را به صورت جدول زیر گردآوری کرده است:

روش های استفاده از زهر زنبور برای درمان بیماری ها

روش های استفاده از زهر زنبور عسل برای درمان بیماری های مختلف در جدول زیر بیان شده که مطابق با کتاب بررسی قدرت درمانی زهر زنبور عسل است.

فواید و مضرات زهر زنبور عسل که بهتر است بدانید

در خصوص فواید زهر زنبور عسل می توان به موارد زیر اشاره نمود:

•  با توجه به اینکه زهر زنبور عسل ضد التهاب بوده، می تواند سلامتی را به سیستم ایمنی بدن باز گرداند.
•  باعث تسکین و کاهش دردهای ناشی از بیماری های مختلف می شود.
•  نقش مؤثری در بهبود و درمان اثرات بیماری نورولوژیکی برعهده دارد.
•  باعث درمان درد و سردی شانه می شود.
•  از دیگر فواید زهر زنبور عسل می توان به بهبود مشکلات و آسیب های پوستی اشاره نمود.
  در کنار مزایا و فوایدی که زهر زنبور عسل می تواند برای انسان به همراه بیاورد، اما در برخی از موارد در بدن عوارضی را ایجاد می کند که شامل موارد زیر می شود:
•  می تواند باعث بروز آلرژی و حساسیت در فرد شود.
•  خستگی و درد شدید را به همراه دارد.
•  واکنش آنافیلاتوکسی را به وجود می آورد که یک شوک تهدید کننده برای بدن خواهد بود.
•  باعث ایجاد خونریزی و استفراغ می شود.
•  بعد از تزریق زهر زنبور عسل ممکن است کهیر و قرمزی بر روی پوست ایجاد شود.
•  ایجاد مشکل در تنفس از دیگر عوارض زهر زنبور عسل است.
• باعث افزایش میزان فشار خون در بدن می شود.

برخی سوالات رایج:

زهر زنبور عسل چیست؟

زهر زنبورعسل مایعی بی رنگ یا خاکستری شفاف ، دارای بویی تیز و خاص ( مشابه موز رسیده ) و طعم بسیار تند و تلخ است . به آسانی در آب و اسید حل می شود.

ترکیبات زهر زنبور عسل چیست؟

زهر زنبور عسل دارای 88% آب است. زهر خشک حاوی مقدار زیادی از انواع پروتئین ها و پپتیدهای مختلف است . این اجزا با استفاده از خصوصیات مختلف فیزیکی ( بر حسب وزن مولکول ها ، بار الکتریکی و قدرت جذب آن ) از هم جدا می شوند . کروماتو گرافی یک روش معمول برای جدا کردن اجزای خالص زهر است که توسط متخصصان بیو شیمی انجام می شود.